Εργασία για την ΕΠΟ 10 , Ιστορία Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Εργασία που έκανα για την ΕΠΟ 10
έτος 13-14

Θέμα 3^ης εργασίας

Ο 19^ος αιώνας θεωρείται ο αιώνας των εθνών. Να εντοπίσετε τα βασικά χαρακτηριστικά του εθνικισμού και να αναφερθείτε σε συγκεκριμένα παραδείγματα συγκρότησης εθνικών κρατών στην Ευρώπη του 19^ου αιώνα.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

   Η εργασία αυτή εκπονείται στο πλαίσιο του μαθήματος της Γενικής Ιστορίας της Ευρώπης και έχει ως σκοπό να παρουσιάσει τα βασικά χαρακτηριστικά του εθνικισμού .Θα ασχοληθεί με  την ύπαρξη των δύο τύπων εθνών , την απόρροια των εθνικών διεκδικήσεων ,και με τα επαναστατικά κινήματα στην Ευρώπη που ήταν χαρακτηριστικό του αιώνα. Τέλος θα δώσει παραδείγματα συγκρότησης των εθνικών κρατών στην Ευρώπη του 19^ου αιώνα.

  

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ

   Οι νικητές του Ναπολέοντα συγκάλεσαν το συνέδριο της Βιέννης (Σεπτέμβριος 1814-Ιούνιος 1815). Κυρίως απασχολήθηκαν με την επαναχάραξη των συνόρων ,ώστε να εξασφαλίζεται η ισορροπία ,η ανασυγκρότηση της απολυταρχίας και η καταστολή των επαναστατικών ιδεών. Οι ευρωπαϊκοί λαοί όμως αμφισβήτησαν από νωρίς τις αποφάσεις του συνεδρίου της Βιέννης διατυπώνοντας πολιτικές και εθνικές διεκδικήσεις [1]

   Σε πολιτικό επίπεδο προβάλλονταν τα αιτήματα της παραχώρησης συντάγματος ,της θέσπισης κοινοβουλευτικών θεσμών ,της αναγνώρισης ατομικών ελευθεριών και πολιτικών δικαιωμάτων . Τα τρία κύρια πολιτικά ρεύματα που αμφισβητούσαν τις αποφάσεις των ηγεμόνων ήταν οι μετριοπαθείς φιλελεύθεροι ,οι ριζοσπάστες δημοκρατικοί ,και οι σοσιαλιστές. [2]

   Ο σύγχρονος εθνικισμός εμφανίστηκε στο πλαίσιο των επαναστατικών αλλαγών του δεύτερου μισού του 18^ου αιώνα.

   Υπάρχουν δύο τύποι εθνών ,ανάλογα με τις διαδικασίες συγκρότησής του : το έθνος – κράτος  και το πολιτισμικό έθνος. Στο έθνος – κράτος το κράτος δημιουργήθηκε πριν το έθνος ,το έθνος αναπτύσσεται στο πλαίσιο ενός ήδη υπάρχοντος κράτους (Γαλλία ,Αγγλία, Ισπανία). Η εθνική ιδεολογία αναπτύσσεται σε συνδυασμό με το αίτημα για πολιτικά δικαιώματα και λαϊκή κυριαρχία . Η ιδιότητα του πολίτη και οι πολιτικές ελευθερίες αποτελούν σημαντικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας. [3]Η γαλλική επανάσταση ήταν κυρίως η πηγή αυτών των θέσεων ,θεωρούσε το έθνος ως πηγή όλων των εξουσιών σε μια πολιτεία , η βούληση των λαών είναι αυτή που πρέπει να καθορίζει το μέλλον τους και όχι οι αποφάσεις του ηγεμόνα.[4]

   Στον δεύτερο τύπου εθνικισμού η δημιουργία της εθνικής κοινότητας προηγείται της συγκρότησης του κράτους (Γερμανία ,Σλαβικοί λαοί). Το έθνος είναι μια διαχρονική κοινότητα που βασίζεται κυρίως σε τρία στοιχεία : την ιστορία ,η οποία πιστοποιεί την κοινή προέλευση των μελών του έθνους, τη γλώσσα ,την οποία η πνευματική ελίτ αναλαμβάνει να διαδώσει ,και την θρησκεία – χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Βαλκάνια όπου χριστιανοί ήταν υποταγμένοι στους Οθωμανούς μουσουλμάνους. Πηγή έμπνευσης ήταν ο γερμανικός ρομαντισμός και κυρίως τα έργα του Χέρντερ. [5] Το παρελθόν πρέπει να λειτουργεί κυρίως ως μέσο κατανόησης του παρόντος και βοήθημα στον σχεδιασμό του μέλλοντος, το έθνος πρέπει να παραμένει πιστό στην δική του ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά.[6]

   Η εθνική συνείδηση καλλιεργείται με εθνικούς θεσμούς. Υποχρεωτική βασική εκπαίδευση, υποχρεωτική στράτευση, ανάπτυξη μέσης ή ανώτατης εκπαίδευσης ,διάδοση τύπου. Δημιουργούνται συγκεντρωτικά ,γραφειοκρατικά κράτη. Η οικονομία οδεύει στον δρόμο του καπιταλισμού και της φιλελεύθερης οικονομίας. Καθιερώνονται εθνικές επέτειοι και εθνικά σύμβολα.[7]

   Για να γίνει επίσης ένας λαός αποδεκτός στην Κοινωνία των Εθνών και να φτιάξει το δικό του κράτος – έθνος πρέπει να πληρεί κάποιες προϋποθέσεις ,να συνδέεται με ένα κράτος σύγχρονο ή προγενέστερο ,να διαθέτει διανοούμενους που κατέχουν γραπτή γλώσσα για την διοίκηση και να δείχνει ικανός για κατακτήσεις . Υπήρχαν μεγάλες αντιστάσεις ειδικά στους αγροτικούς πληθυσμούς.[8]

   Οι εθνικές διεκδικήσεις γέννησαν τρία μεγάλα επαναστατικά κύματα στην Ευρώπη : των ετών 1820-21,του 1830 και του 1848. Μέσα σε αυτές τις περιόδους υπήρξαν συγκροτήσεις εθνικών κρατών. Τα κράτη αυτά προήρθαν από την κατάρρευση των αυτοκρατοριών ,κυρίως της Αυστροουγγρικής και της Οθωμανικής.

ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1820-1821

   Το επαναστατικό κύμα του 1820-21 αφορούσε κυρίως την νότια ,μεσογειακή Ευρώπη . Κατά τον E.J. Hobsbawm η γαλλική επανάσταση ήταν η μητέρα των επαναστάσεων του 19ου αιώνα - « Το καταπληκτικότερο κληροδότημα της ίδιας της γαλλικής επανάστασης ήταν τα πρότυπα και τα οργανωτικά σχήματα της πολιτικής αναταραχής που αυτή καθιέρωσε  για την γενική χρήση των απανταχού επαναστάσεων» .[9]Η επανάσταση στην Ισπανία ξεκίνησε από στρατιωτικές μονάδες που απαίτησαν από τον αυταρχικό μονάρχη Φερδινάρδο Ζ΄ να γίνει επαναφορά του συντάγματος του 1812. Ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος και μετά από απόφαση της Ιερής Συμμαχίας ο γαλλικός στρατός κατέπνιξε την επανάσταση.

  Οι επαναστάσεις στην Ιταλία ξεκίνησαν από τους καρμπονάρους και στρέφονταν κατά της αυστριακής κυριαρχίας .Και εδώ έγινε καταστολή της επανάστασης από τον αυστριακό στρατό. [10]

   Η επανάσταση της Ελλάδας όμως ήταν το πρώτο εθνικό κίνημα του 19^ου αιώνα που έμελλε να πετύχει . Η ελληνική ανεξαρτησία του 1830 κατέλυσε την αρχή της καταστολής όλων των Επαναστάσεων που προέβαλε η Ιερά Συμμαχία.[11]

  

  

ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ 1830 και του 1848

   Το 1830 οι επαναστάσεις αφορούσαν την Ευρώπη δυτικά της Ρωσίας. Η επανάσταση στην Γαλλία στρεφόταν ενάντια στον οίκο των Βουρβόνων ,και έδωσε το έναυσμα για εξεγέρσεις και σε άλλες χώρες. Οι Βέλγοι επαναστάτησαν που ως τότε ήταν τμήμα της Ολλανδίας και ίδρυσαν το ανεξάρτητο βασίλειο του Βελγίου το 1830. Έγινε επίσης επανάσταση στην Πολωνία η οποία κατεστάλη ,στην Ελβετία υπήρξε επικράτηση του φιλελευθερισμού ,ενώ στην Ισπανία και την Πορτογαλία ξεκίνησε εμφύλιος ανάμεσα στις δυνάμεις του φιλελευθερισμού και του συντηρητικών. [12]Παράλληλα κινήματα ξέσπασαν σε Ιταλία και Γερμανία. Οι επαναστάσεις του 1830 σηματοδότησαν την κυριαρχία των αστικών στρωμάτων έναντι της αριστοκρατίας στην Δυτική Ευρώπη.[13]

   Επίσης στο Βορρά της Ευρώπης ,υπάρχει και το Ιρλανδικό κίνημα ,του οποίου βάση ήταν η μακρόχρονη καταπίεση των Ιρλανδών καθολικών από την άρχουσα Αγγλική προτεσταντική άρχουσα τάξη. [14]

   Λίγα χρόνια αργότερα το 1848 ξέσπασαν νέες επαναστάσεις. Τα αίτια τους ήταν οικονομικά ,κοινωνικά, εθνικά και πολιτικά .Υπήρχαν επαναστάσεις στην Γαλλία ,την Αυστρία, την Ουγγαρία, την Πρωσία ,την Κροατία ,την Γερμανία ,την Ιταλία. Όλες οι επαναστάσεις του 1848 απέτυχαν γρήγορα και ολοκληρωτικά. Όλες κατέρρευσαν ή παραιτήθηκαν. Ήταν κυρίως επαναστάσεις κοινωνικές ,των φτωχών εργαζομένων και ανέδειξαν την μεγάλη αντιπαλότητα μεταξύ εργατών και αστών .[15]

Χάρτης που δείχνει τα επαναστατικά κινήματα του 1848 πηγή: http://www.edmaps.com/html/europe1.html

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΚΡΑΤΩΝ.

   Η ενοποίηση της Ιταλίας : Στην ιταλική χερσόνησο υπήρχαν πολλά διαφορετικά κράτη. Σε αυτό που βασίλευε Ιταλός μονάρχης, ήταν το βασίλειο του Πεδεμόντιου και της Σαρδηνίας. Ο βασιλιάς  Βίκτωρ – Εμμανουήλ Β΄ και ο πρωθυπουργός του Καμίλο Καβούρ ήταν πρωτεργάτες του εθνικού κινήματος των Ιταλών, ενώ ήδη από το 1830 το κίνημα Νέα Ιταλία υπό τον Ματσίνι είχε ως στόχο την δημιουργία ενός ενιαίου ιταλικού κράτους.

   Το 1859 άρχισε ο πόλεμος μεταξύ των Αυστριακών και των Πεδομοντίων . Η νίκη του Πεδεμοντίου ενίσχυσε το εθνικό κίνημα ακόμα περισσότερο. Ο ιταλός επαναστάτης Γκαριμπάλντι κήρυξε την επανάσταση στην Σικελία και την Νότια Ιταλία και οδήγησε στην κατάλυση του βασιλείου της Νεάπολης και στην πτώση της μοναρχίας των Βουρβόνων. Το 1861 ο Βορράς και ο Νότος ενώθηκαν ,δημιούργησαν το βασίλειο της Ιταλίας με πρωτεύουσα την Φλωρεντία. [16]

Η ενοποίηση της Ιταλίας 1815-1870 πηγή : http://www.hist.cam.ac.uk/computer-office/it-facilities-for-academic-staff/teaching-aids/maps πανεπιστήμιο Cambridge.

   Η ενοποίηση της Γερμανίας: Η ιδέα της ενοποίησης της Γερμανίας στο οποίο συνυπήρχαν δύο ισχυρά κράτη ,η Αυστρία και η Πρωσία, ήταν πολιτικό ζητούμενο από την εποχή της ναπολεόντειας κατοχής. Το 1834 ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Πρωσίας η «Γερμανική Τελωνειακή Ένωση » αποκλείοντας την Αυστρία και δημιουργώντας έναν ενιαίο οικονομικό χώρο που αποτέλεσε την στερεή βάση για την πολιτική ενοποίηση της Γερμανίας. Η ανάδειξη του Όττο φον Μπίσμαρκ ως καγκελάριου είχε ως αποτέλεσμα την γερμανική ενοποίηση υπό πρωσική ηγεμονία και ήρθε σε σύγκρουση με την Αυστρία (1866). Χρησιμοποίησε την λαϊκή υποστήριξη εναντίον των συμφερόντων και έκανε συμφωνία με τους Γερμανούς σοσιαλιστές .Ο Μπίσμαρκ συσπείρωσε όλους τους Γερμανούς ενάντια στον «πατροπαράδοτο εχθρό» την Γαλλία και πέτυχε με αυτό τον τρόπο την ενότητα των Γερμανών.[17]

    Βουλγαρία :Οι Ρώσοι ήταν πολύ δεκτικοί στα μηνύματα του πανσλαβισμού που συνέδεε την προστασία των Ορθόδοξων Εκκλησιών με αυτή των Σλάβων. Οδήγησε την ρωσική διπλωματία στο να δημιουργήσει νέα κράτη δορυφόρους στα Βαλκάνια. Ένα από αυτά ήταν και η Βουλγαρία .Μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο των ετών 1877-1878 η νικήτρια Ρωσία επιχείρησε να δημιουργήσει μια Μεγάλη Βουλγαρία .Τελικά σχηματίστηκε αυτόνομη ηγεμονία με ένα μέρος όμως από ότι οι Βούλγαροι θεωρούσαν ως έδαφός τους.[18]

Η βαλκανική χερσόνησος και τα κράτη της στις περιόδους 1861-1878 και 1878-1914 πηγή: http://www.hist.cam.ac.uk/computer-office/it-facilities-for-academic-staff/teaching-aids/maps πανεπιστήμιο Cambridge.

                                                                            

                                                                             ΕΠΙΛΟΓΟΣ

   Ο 19^ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την ιδέα του εθνικού κράτους ως πρότυπου συστήματος πολιτικής οργάνωσης. Το έθνος έπρεπε να συμπίπτει με το κράτος ,και αυτό το αξίωμα ήταν η βάση για πολλά εθνικά κινήματα που δημιουργήθηκαν σε πολλές χώρες της Ευρώπης .Η ιταλική και η γερμανική ενοποίηση έδωσαν ισχυρή ώθηση στον εθνικισμό .[19] Η δημιουργία των εθνικών κρατών συνετέλεσε στην διάδοση του καπιταλισμού ,και η αντίδραση σε αυτό ήταν οι εργάτες ,η νέα τάξη να δώσουν μια απάντηση με τον συνδικαλισμό ,το εργατικό κίνημα και την δημιουργία εργατικών και σοσιαλιστικών κομμάτων. Το τέλος του αιώνα διακρινόταν από τα αδιέξοδα του νέου κόσμου και της νεωτερικής εποχής.[20]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Blanning T.C.W. «Ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης»   , Εκδόσεις Τουρίκη  , Αθήνα ,2009

Burns   , E.M «Ευρωπαϊκή Ιστορία .Ο Δυτικός Πολιτισμός» ,Εκδόσεις Επίκεντρο  ,Θεσσαλονίκη, 2006

Hobsbawm E.J. « Η εποχή των επαναστάσεων»   , Εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης  , Αθήνα ,1990

Ράπτης Κώστας « Γενική ιστορία της Ευρώπης» τόμος Β΄ ,Εκδόσεις Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου ,Πάτρα ,1999

Πηγές από το διαδίκτυο

http://www.latsis-foundation.org/megazine/publish/ebook.php?book=4&preloader=1  «Η Ελλάδα του Μουσείου Μπενάκη» έκδοση του Ιδρύματος Λάτση

http://www.hist.cam.ac.uk/computer-office/it-facilities-for-academic-staff/teaching-aids/maps university of Cambridge, faculty of history –πανεπιστήμιο Καίμπριτζ, τμήμα ιστορίας

http://www.edmaps.com/html/europe1.html     edmaps.com –εκπαιδευτικοί χάρτες στο διαδίκτυο

---

[1] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ. 49-50

[2] T.C.W. Blanning , Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης ,Αθήνα,Τουρίκη,2009 σελ.50

[3] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.75

[4] T.C.W. Blanning , Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης ,Αθήνα,Τουρίκη,2009 σελ. 203-204

[5] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ 72-73

[6] Ε.Μ. Burns ,Ευρωπαϊκή Ιστορία . Ο Δυτικός Πολιτισμός ,Θεσσαλονίκη,Επίκεντρο,2006 σελ.602-603

[7] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ 73-74

[8] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.75

[9] Ε.J.Hobsbawm, Η εποχή των επαναστάσεων ,Αθήνα ,ΜΙΕΤ, 1990,σελ 154

[10] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.50-51

[11] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.51

[12] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.57

[13] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ. 60

[14] Ε.Μ. Burns ,Ευρωπαϊκή Ιστορία . Ο Δυτικός Πολιτισμός ,Θεσσαλονίκη,Επίκεντρο,2006 σελ.622

[15] E.J.Hobsbawm , H εποχή του κεφαλαίου ,Αθήνα ,ΜΙΕΤ ,σ.31-34  και  Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία  της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ. 64

[16] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.78-79

[17] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ.80-82 και Ε.Μ. Burns ,Ευρωπαϊκή Ιστορία . Ο Δυτικός Πολιτισμός ,Θεσσαλονίκη,Επίκεντρο,2006 σελ 638

[18] T.C.W. Blanning , Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης ,Αθήνα,Τουρίκη,2009 σελ. 61

[19] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ. 87

[20] Κώστας Ράπτης ,Γενική Ιστορία της Ευρώπης Τόμος Β΄ ,Πάτρα ,ΕΑΠ,1997 σελ. 112