Δράσεις Ευαισθητοποίησης Κ.ΑΝ.ΕΠ – Γ.Σ.Ε.Ε
Θεματική Ενότητα 1 – Μαθητική Διαρροή
Νιθαυριανάκη
Ασπασία ΠΕ 11.01 Φυσικής Αγωγής
Θέμα
Εργασίας
Αιτίες και παράμετροι της μαθητικής
διαρροής στη σημερινή ευρύτερη κοινωνικο-οικονομική και εκπαιδευτική
πραγματικότητα.
Περιεχόμενα
Εισαγωγή σελ
. 2
Αίτια και παράγοντες
μαθητικής διαρροής σελ.
3
Επίλογος σελ.
8
Βιβλιογραφία σελ.
8
Εισαγωγή – μαθητική διαρροή
Η εργασία αυτή εκπονείται στο πλαίσιο του
σεμιναρίου της Κ.ΑΝ.ΕΠ Γ.Σ.Ε.Ε για την
μαθητική διαρροή και έχει ως σκοπό να παρουσιάσει τις αιτίες και τις
παραμέτρους της μαθητικής διαρροής.
Αναφέρεται
στις αιτίες και στους παράγοντες που
μπορούν να οδηγήσουν κάποιο μαθητή σε διαρροή ,και παράλληλα αναπτύσσεται η κάθε πλευρά ή διάσταση που συμβάλλει στην
πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου μέσα στο πλαίσιο της σημερινής κοινωνικής
,οικονομικής και εκπαιδευτικής πραγματικότητας.
Ο όρος «διαρροή» αναφέρεται στους νέους
εκείνους οι οποίοι δεν ολοκληρώνουν την εκπαίδευση που ορίζεται από την νόρμα (
normanitive
definition) ως
η ελάχιστη αναγκαία εκπαιδευτική προαπαίτηση στην κοινωνία όπου ζουν. Στις
περισσότερες περιπτώσεις στις χώρες της Ε.Ε εννοούμε την ολοκλήρωση της
υποχρεωτικής εκπαίδευσης (συνήθως διάρκειας 9-10 χρόνων με αφετηρία την ηλικία
των 5-6 ετών και τέρμα στην ηλικία των 15-16). Σε ένα δεύτερο ορισμό η
«διαρροή» αναφέρεται στους νέους εκείνους οι οποίοι δεν ολοκληρώνουν την
εκπαίδευση που έχουν ξεκινήσει.
Χρησιμοποιούνται διαφορετικοί ορισμοί για
την διαρροή των μαθητών διότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα :
·
Στην οριστική εγκατάλειψη ενός σχολείου και
στην εγκατάλειψη ενός συγκεκριμένου και συνέχιση σπουδών σε ένα άλλο
·
Στην οριστική εγκατάλειψη ενός σχολείου και
στην προσωρινή εγκατάλειψη και επιστροφή σε αυτό μετά από μικρό ή μεγάλο
χρονικό διάστημα φοίτησης.
·
Στην εγκατάλειψη λόγω ελλιπούς φοίτησης
Από
ανάγκη να φροντίσει έναν άρρωστο
Λόγω
χαμηλών επιδόσεων
Λόγω
ανάγκης εργασίας [1]
Υπάρχουν λοιπόν
διαφορετικές προσεγγίσεις και συνήθως
εξετάζονται τρεις διαστάσεις του προβλήματος:
Το επίπεδο του σχολείου
Τύπος της διαρροής
Τα αίτια της διαρροής
Τα
αίτια και οι παράγοντες της μαθητικής διαρροής
Σύμφωνα με την έρευνα του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου για την σημερινή πραγματικότητα στην ελληνική κοινωνία η διαρροή
είναι πολυπαραγοντικό και πολυπαραμετρικό[2]
φαινόμενο και ότι η εγκατάλειψη του σχολείου ξεκινά συχνά από πολύ νωρίς ήδη
στις πρώτες τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης .[3]
Με την μαθητική διαρροή συνδέονται οι εξής
παράγοντες :
Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΦΥΛΟ
Σε νεότερες έρευνες η
διαρροή εμφανίζεται περισσότερο στα αγόρια. Τα αγόρια ενδιαφέρονται κυρίως για
την απόκτηση χρήματος σύμφωνα με τους Baudelot-Eatblet [4]
.Από την άλλη πλευρά πολλά από τα κορίτσια Ρομά εγκαταλείπουν το σχολείο λόγω
οικογενειακών υποχρεώσεων ή γάμου (στοιχείο της κουλτούρας και του τρόπου ζωής
τους )[5]
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗΣ
Δεν έχει γίνει ξεκάθαρο αν η
σχολική αποτυχία είναι αποτέλεσμα της χαμηλής αυτοεκτίμησης ή αν οι υψηλές
επιδόσεις ενεργούν θετικά στην αυτοεκτίμηση. Είναι πιθανό να ισχύουν το ίδιο.
Υπάρχει σαφώς όμως θετική σχέση μεταξύ αυτοεκτίμησης και σχολικής προόδου.[6]
Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Οι παράγοντες που αφορούν την
οικογένεια του μαθητή (κοινωνικοί / οικογενειακοί) όπως:
- Η χαμηλή
κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας. Σε αυτό το σημείο είναι
απαραίτητο να θιχτεί και το θέμα του αναλφαβητισμού που αφορά και τους μαθητές
αλλά και τους γονείς τους. Ο αναλφαβητισμός καθορίζει και το κοινωνικό και το
επαγγελματικό status αλλά και την συνολικότερη αντίληψη που
σχηματίζουν οι γονείς για την αξία της μόρφωσης .Ταυτόχρονα ο αναλφάβητος
γονέας δεν μπορεί να στηρίξει το παιδί του στην πορεία του στο σχολείο.[7]
- η διαφορετική φυλή και εθνική καταγωγή. Οι
οικονομικοί μετανάστες και η παρουσία τους στην Ελλάδα έχουν αλλάξει την
σύνθεση των μαθητών στα Ελληνικά σχολεία. Βασικό είναι το ζήτημα της άδειας παραμονής της
οικογένειας με την αβεβαιότητα του καθεστώτος διαμονής των γονέων να επηρεάζει
αρνητικά την ένταξη των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον. [8]
- η κακή σχολική επίδοση των
αδερφών.
- η πιθανή διαρροή
μεγαλύτερου αδερφού.
- η οικογενειακή
κινητικότητα .
- η έλλειψη στήριξης του
νέου από τους γονείς.
- οι μειωμένες εκπαιδευτικές
προσδοκίες από τους γονείς.
- η αρνητική στάση ή η
αδιαφορία των γονέων προς το σχολείο.
- η αστάθεια του
οικογενειακού περιβάλλοντος.
- η μονογονεϊκή οικογένεια.
- η εύρεση εργασίας.
- προσωπικά ή κοινωνικά
προβλήματα κ.α.[9]
Ο ΒΑΘΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Η διαρροή αυξάνεται στις
ημιαστικές και κυρίως στις αγροτικές περιοχές. Η σχολική διαρροή αυξάνεται
σύμφωνα με τις μελέτες γραμμικά καθώς προχωράμε από τις αστικές στις ημιαστικές
και τις αγροτικές περιοχές. Η επίδοση όμως των μαθητών δεν είναι προβλέψιμη –
έχουμε αρκετές περιπτώσεις μαθητών αγροτικών περιοχών που έχουν σημειώσει πολύ
υψηλές βαθμολογίες.[10]
Η ΠΡΟΩΡΗ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η παιδική εργασία
διαμορφώνει υψηλό ποσοστό διαρροής. Οι μισοί σχεδόν νέοι που εγκατέλειψαν το
σχολείο απασχολούνταν σε κάποια εργασία. Από αυτούς οι μισοί δούλευαν στην
δουλειά των γονιών τους . Η διαρροή εντοπίζεται κυρίως σε πολλές γεωργικές
περιοχές αλλά και σε περιοχές της Ελλάδας με έντονη τουριστική ανάπτυξη και
αφορά κυρίως οικογένειες οικονομικά ασθενέστερων οικογενειών ,αναλφάβητων και
προσφύγων, οικονομικών μεταναστών. [11]
Ο Μόσχος Γεώργιος ,βοηθός συνήγορος για τα δικαιώματα του παιδιού σε συνέντευξή
του υπογράμμισε ότι πραγματικά στοιχεία δεν υπάρχουν αλλά βάση εκτιμήσεων είναι
δεκάδες χιλιάδες τα παιδιά που εργάζονται παράνομα, αριθμός που ξεπερνά τις
100.000[12]
Ο ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΑΙ Η
ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ
Οι δίγλωσσοι μαθητές
αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες και προβλήματα στο σχολείο. Η υποβάθμιση
της μητρικής γλώσσας και του πολιτισμού των μαθητών οδηγεί και στην σχολική
διαρροή.
ΠΟΜΑΚΟΙ ΚΑΙ
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΠΑΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ
Στην Θράκη υπήρξε μια
σύγκρουση στα μειονοτικά σχολεία της τούρκικης και της ελληνικής κουλτούρας. Το
πρόβλημα έχει προσπαθήσει να το αντιμετωπίσει επιστημονική ομάδα με έκδοση
κατάλληλα διδακτικών εγχειριδίων ,επιμόρφωση εκπαιδευτικών και άλλες δράσεις. [13]
Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ[14]
Η άλλη μεγάλη κατηγορία
παραγόντων ( μαζί με την οικογένεια ) είναι το σχολείο και αφορά τα βιώματα του
μαθητή :
- Η κακή σχολική επίδοση .
Οι νέοι άνθρωποι με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες υπερεκπροσωπούνται μεταξύ
αυτών που εγκαταλείπουν πρόωρα το εκπαιδευτικό σύστημα[15]
- οι πολλές απουσίες.
- τα προβλήματα πειθαρχίας.
- οι συγκρούσεις με
συμμαθητές / καθηγητές.
- η προηγούμενη κακή σχολική
επίδοση.
- η συχνή αλλαγή σχολείου.
- η έλλειψη ενδιαφέροντος.
- η επανάληψη τάξης.
Επίσης το μέγεθος της
διαρροής συνδέεται και με χαρακτηριστικά σχολείων όπως:
- το μέγεθος του σχολείου.
- η αναλογία εκπαιδευτικού
και μαθητών.
- τα συστήματα πειθαρχίας και
αξιολόγησης των μαθητών. Ο τρόπος διοίκησης μιας σχολικής μονάδας επηρεάζει τον
μαθητή στο να κατανοήσει ποια είναι η θέση του μέσα στο σχολείο, ανάμεσα στους
συμμαθητές του όσο και για να αφομοιώσει τους κανόνες λειτουργίας του σχολείου.
Το σχολείο είναι μέσο κοινωνικοποίησης αλλά και πολιτικοποίησης. Ο τρόπος
επιβολής των κανόνων, η χρήση – το είδος των ποινών καθώς και ο τρόπος λήψης
των αποφάσεων χαρακτηρίζουν ένα σχολείο διοικούμενο ως δημοκρατικά ή αυταρχικά. Ένα σχολείο που
αδυνατεί να αφομοιώσει και να εντάξει τους μαθητές του πρέπει να στραφεί σε
μεθόδους και τεχνικές ελκυστικές στον μαθητή.
- η ποιότητα του σχολικού
περιβάλλοντος.
- το σχολικό κλίμα που
ευνοεί ή αποθαρρύνει αναλόγως την εμφάνιση αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
- το πρόγραμμα σπουδών.
- ο βαθμός στον οποίο ένα
σχολείο βοηθά τους μαθητές όσον αφορά ακαδημαϊκά προβλήματα ή προβλήματα
συμπεριφοράς.
Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΚΡΙΣΗ
Έναν άλλο παράγοντα πλέον που πρέπει να
λάβουμε υπόψη ,είναι η οικονομική κρίση ,η ύφεση και η ανεργία που μαστίζει
πολλές οικογένειες πια ( εννοώντας ότι σε πολλές οικογένειες ο ένας από τους
δύο γονείς δεν εργάζεται και σε αρκετές και οι δύο γονείς είναι άνεργοι). Είναι
απορίας άξιο αν η Ελλάδα μπορέσει να πιάσει τον στρατηγικό στόχο του συμβουλίου
της Λισσαβόνας ο οποίος θέλει την μαθητική διαρροή στην Ελλάδα κάτω από το 10 %
ως το 2020.
Η μέση ελληνική οικογένεια βιώνει την
υποβάθμιση του δημόσιου σχολείου όλο και περισσότερο , δυσκολεύεται να
«στηρίξει» το παιδί της με φροντιστήρια ή ιδιαίτερα προκειμένου να καλύψει τις
μαθησιακές αδυναμίες – ή για να ειπωθεί πιο αληθινά – τις αδυναμίες του
δημόσιου ελληνικού σχολείου.
Τα δημόσια πανεπιστήμια συρρικνώνονται – το
κόστος εκπαίδευσης γίνεται δυσβάσταχτο ,αφού αρχίζει να διαφαίνεται η παγίωση
επιβολής διδάκτρων. Η πρόσβαση θα αφορά μόνο τους προνομιούχους. Με τέτοιες
συνθήκες ο μαθητής δεν θα μείνει εύκολα στο σχολείο «Υπάρχει κίνδυνος ορατός να
επανέλθουμε σταδιακά σε εποχές μεταπολεμικής Ελλάδας όπου η πρόσβαση σε
κοινωνικά αγαθά θεμελιωνόταν αποκλειστικά και μόνο στην κοινωνικο-οικονομική
προέλευση του καθενός» υποστηρίζει ο Φωτόπουλος Νίκος ,επίκουρος καθηγητής του
Πανεπιστημίου δυτικής Μακεδονίας[16]
Επίλογος
Η μαθητική διαρροή έχει αρνητικές συνέπειες
κυρίως για το άτομο αλλά και για την κοινωνία. Ο νέος που εγκαταλείπει για
οποιονδήποτε λόγο το εκπαιδευτικό σύστημα κινδυνεύει με το να μη βρει δουλειά
,ή αν βρει να αμείβεται λιγότερο από τους συνομήλικους του που έχουν
ολοκληρώσει την εκπαίδευση.
Είναι σε ομάδα υψηλού κινδύνου για χρήση
ουσιών ,αλκοόλ ,παραβατικής συμπεριφοράς. Διακατέχεται από συναισθήματα
αποτυχίας ,έντονης απογοήτευσης ,μοναξιάς και ανασφάλειας ,έχει έλλειψη
αυτοπεποίθησης. [17]Πρόσφατη έρευνα του NESSE δείχνει
ότι αυτά τα άτομα στρέφονται κυρίως στο κράτος Πρόνοιας εφόσον δύσκολα βρίσκουν
δουλειά – είναι πολύ δύσκολο να είναι ενεργοί πολίτες ή να εμπλακούν στην δια
βίου μάθηση. [18]
Όλοι οι παράγοντες κινδύνου θα μπορούσαν να
χρησιμεύσουν στον προσδιορισμό των νέων που είναι πιθανό να διαρρεύσουν ,χωρίς
όμως να αποτελούν ασφαλή κριτήρια. Υπάρχουν περιπτώσεις διαρροής όπου δεν
συντρέχουν παράγοντες κινδύνου ,ενώ από την άλλη πλευρά υπάρχουν μαθητές με
πολλούς παράγοντες κινδύνου που παραμένουν στο σχολείο και ολοκληρώνουν την
φοίτηση.
Σε κάθε περίπτωση για την μαθητική διαρροή
πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρώιμη διάγνωση ,στην πρόληψη και στην αντιμετώπισή
της. [19]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Νίκος Παπαδάκης Αν. Καθηγητής ,Τμήμα Πολιτικής
Επιστήμης ,Πανεπιστήμιο Κρήτης -
σημειώσεις που μας δόθηκαν για την θεματική ενότητα μαθητική διαρροή
,Κ.ΑΝ.ΕΠ – Γ.Σ.Ε.Ε
Παναγιώτα Ρουσέα
,Βασιλεία Βρεττάκου
«Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων
«Πολιτικές
και οικονομικές επιπτώσεις της σχολικής διαρροής σε τοπικό επίπεδο. Ζητήματα
συμμετοχής σε πολιτικούς θεσμούς και ένταξης στην αγορά εργασίας» Πανεπιστήμιο
Πελοποννήσου – Σχολή Κοινωνικών Επιστημών –τμήμα πολιτικής επιστήμης και
διεθνών σχέσεων
«Μελέτη για
την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των μετρήσεων της
σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων και προτάσεων
καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet
Πηγές
από το διαδίκτυο
Στην εικόνα της πρώτης
σελίδας απεικονίζεται το 1ο γυμνάσιο Άνω Λιοσίων.
[1]
Παναγιώτα Ρουσέα ,Βασιλεία Βρεττάκου «Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής
Παιδείας και Θρησκευμάτων σελ.11
[2]
Νίκος Παπαδάκης Αν. Καθηγητής ,Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης ,Πανεπιστήμιο Κρήτης -
σημειώσεις που μας δόθηκαν για την
θεματική ενότητα μαθητική διαρροή ,Κ.ΑΝ.ΕΠ – Γ.Σ.Ε.Ε
[3]
Παναγιώτα Ρουσέα ,Βασιλεία Βρεττάκου «Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής
Παιδείας και Θρησκευμάτων σελ.12
[4]
«Πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της σχολικής διαρροής σε τοπικό επίπεδο.
Ζητήματα συμμετοχής σε πολιτικούς θεσμούς και ένταξης στην αγορά εργασίας»
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου – Σχολή Κοινωνικών Επιστημών –τμήμα πολιτικής
επιστήμης και διεθνών σχέσεων σελ.4
[5]
«Μελέτη για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των
μετρήσεων της σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων
και προτάσεων καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet σελ.14
[6]
«Μελέτη για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των
μετρήσεων της σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων
και προτάσεων καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet σελ.15
[7]
«Μελέτη για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των
μετρήσεων της σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων
και προτάσεων καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet σελ.10
[8]
«Μελέτη για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των
μετρήσεων της σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων και
προτάσεων καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet σελ.12-13
[9]
Παναγιώτα Ρουσέα ,Βασιλεία Βρεττάκου «Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής
Παιδείας και Θρησκευμάτων σελ.13
[10]
«Μελέτη για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των
μετρήσεων της σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων
και προτάσεων καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet σελ.18
[11]
«Πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της σχολικής διαρροής σε τοπικό επίπεδο.
Ζητήματα συμμετοχής σε πολιτικούς θεσμούς και ένταξης στην αγορά εργασίας»
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου – Σχολή Κοινωνικών Επιστημών –τμήμα πολιτικής
επιστήμης και διεθνών σχέσεων σελ.5
[13]
«Μελέτη για την καταπολέμηση της σχολικής διαρροής» Παραδοτέο 2 ,Ανάλυση των
μετρήσεων της σχολικής διαρροής και καταγραφή υπαρχόντων συστημάτων ,απόψεων
και προτάσεων καταπολέμησής της, Σεπτέμβριος 2007 Planet σελ.27
[14]
Παναγιώτα Ρουσέα ,Βασιλεία Βρεττάκου «Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής
Παιδείας και Θρησκευμάτων σελ.14
[15]
Νίκος Παπαδάκης Αν. Καθηγητής ,Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης ,Πανεπιστήμιο Κρήτης
- σημειώσεις που μας δόθηκαν για την
θεματική ενότητα μαθητική διαρροή ,Κ.ΑΝ.ΕΠ – Γ.Σ.Ε.Ε σελ.2
[17]
Παναγιώτα Ρουσέα ,Βασιλεία Βρεττάκου «Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής
Παιδείας και Θρησκευμάτων σελ.13
[18]
Νίκος Παπαδάκης Αν. Καθηγητής ,Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης ,Πανεπιστήμιο Κρήτης
- σημειώσεις που μας δόθηκαν για την
θεματική ενότητα μαθητική διαρροή ,Κ.ΑΝ.ΕΠ – Γ.Σ.Ε.Ε σελ.2
[19]
Παναγιώτα Ρουσέα ,Βασιλεία Βρεττάκου «Η Μαθητική Διαρροή στην Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση» έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ,Αθήνα 2006 ,Υπουργείο Εθνικής
Παιδείας και Θρησκευμάτων σελ.14